Darz bór – wystawa w Muzeum

Kultura jest tworem świadomego przetworzenia przyrody przez człowieka. Jego osobistym rozumieniem istoty lasu – duchowej też, złożonej struktury roślinnej i zwierzęcej, gdzie biologiczne elementy ekosystemu są połączone rożnymi, będącymi w dynamicznej równowadze, interakcjami. Natura była inspiracją do dzieł sztuki, począwszy od malowideł naskalnych. Została naturalnie wpisana w historię środkowo-europejskiej kultury, razem z jej symbolami, potężnym panteonem przedchrześcijańskich bóstw, ważnymi bytami zasiedlającymi kiedyś, a może i nadal…, puszczańskie sanktuaria.

Impresje leśne w grafice, w malarstwie akwarelowym. W ekslibrisach plemienny bóg połabskich słowiańskich Ranów – Świętowit, z atrybutami – białym rumakiem, z mieczem i rogiem obfitości, znaczący symbol dla pradziejowej słowiańszczyzny.

Darz Bór – myśliwskie pozdrowienie, to zarówno powitanie, jak i życzenie udanych łowów. Na wystawie figurki Placidisa, czyli potem - Świętego Eustachego, rzymskiego generała żyjącego za panowania cesarza Trajana. Kapliczka w Silnej autorstwa Mirosława Górki z Lubska przedstawia ur. ok 655 r. Świętego Huberta patrona myśliwych i leśników, potomka królewskiego rodu Merowingów. Literacki urok tej postaci, wieloznaczny w interpretacji, jest inspiracją twórczą dla wielu dziedzin sztuki. 3. listopada wypada coroczny Hubertus – polowanie ku czci św. Huberta rozpoczynające sezon polowań zbiorowych.

Święty Antoni jest opiekunem zwierząt i zbłąkanych wędrowców. Święty Ambroży to patron pszczelarzy i bartników, jest nim także św. Walenty (również patron zakochanych). Święty Jerzy ma związek z hodowlą koni, Święty Józef – to stolarz i cieśla, patron drwali i inżynierów, Święty Roch – opiekuje się psami. Święty Symforian lub Św. Tryfon to patron sokolników, Święty Franciszek z Asyżu – to ekologia i przyrodnicy... Głównym patronem leśników, strażników leśnych i wszystkich ludzi pracujących w lesie jest opat Jan Gwalbert.

Unikalna, bogata w artefakty wystawa w międzyrzeckim Muzeum okraszona jest pięknym, i ciekawym, ze względu na zamieszczone tam teksty, katalogiem: „Las i łowiectwo w sztuce – szlachetne piękno sztuki z gobelinów i z kniei”. Inicjatorem wystawy jest Grzegorz Roszkowiak zastępca nadleśniczego Nadleśnictwem Bolewice; leśnik od 36. lat, myśliwy, pasjonat historii, miłośnik i kolekcjoner malarstwa i grafiki.

Leśna fonosfera – naturalna muzyka, tworzą ją różnorodne zjawiska dźwiękowe środowiska leśnego – śpiew ptaków, szum drzew, szelest opadających liści, odgłosy zwierząt. Krzysztof Marceli Kadlec jest kierownikiem muzycznym Zespołu Muzyki Myśliwskiej „Babrzysko”. Bagniste, mokre babrzysko to miejsce, gdzie kąpią się w np. w borowinach, dziki… Widok radości tych zwierzaków zażywających zdrowotnych ablucji musi być powalający… Muzycy tak samo radośnie, i z pokorą należną Naturze, „babrzą się”, mówiąc językiem dzikowym, w swej leśno-łowieckiej muzyce… Pan Kadlec jest przewodniczącym Komisji Muzycznej Klubu Sygnalistów Myśliwskich, twórcą wielu utworów o tematyce myśliwskiej i leśnej - fanfary, kompozycje poświęcone wielkim postaciom, hejnały kół łowieckich, pieśni. Pan Kadlec wyszukuje, odkrywa i popularyzuje te zapomniane dzieła, na wystawie, razem z Piotrem Cebernikiem, w oglądaniu towarzyszyli nam utworami muzycznymi. Kadlec jest autorem książki „Las i myślistwo w muzyce polskiej” oraz wielu artykułów poświęconych muzyce łowieckiej i leśnej, założycielem i wieloletnim prezesem Oddziału Poznańskiego Klubu Kolekcjonerów i Kultury Łowieckiej. „Babrzysko” na powitanie zagrało nam na rogach myśliwskich (inaczej ten instrument to, z czeska - lesnica, albo parforce) Czesława Trybusa „Fanfary”, i inne utwory, w tym muzyczne bajki dla dzieci (…dzik jest zły, dzik ma bardzo ostre kły…)

Hymny, zawołania myśliwskie, w okresie międzywojennym śpiewane były podczas uroczystości leśnych, sadzenia lasu, pikników. Inicjowanych przez Nadleśnictwa społecznych, obywatelskich akcji odnowy zniszczonego przez zaborców drzewostanu.

Fryderyk Chopin był nie tylko muzykiem i kompozytorem ale także miłośnikiem przyrody i myśliwym. W Koncercie f-moll jest fraza wykonana na waltorni, przypominająca sygnał myśliwski odbity przez echo. Chopin podróżując w 1840 r. dyliżansem do Berlina przejeżdżał przez Pojezierze Międzychodzko-Sierakowskie i Ziemię Międzyrzecką. W Poznańskiem zatrzymał się w zamku księcia Radziwiłła w Antoninie, w pałacu myśliwskim.

Przyroda i las były inspiracją do tworzenia dzieł muzycznych dla Władysława Żeleńskiego, Mieczysława Karłowicza, Feliksa Nowowiejskiego, autora „Darz Bór”.

Hasło Leśników, kompozycja z 1920 r, z późniejszymi zmianami Franciszka Piaska – „(…) zbratani… w obronie puszcz i kniei oddani… niech się spełnią nasze sny/pieszczone szumem świętych borów…” W. K. Krawczyński, Leon Chociłowski w „Hymnie Leśników Polskich” - „(…) chwała ci lesie wieczysty, chramie praojców, kolebko ludów… mocarne drzewa/w słońcu poczęte w rodzącej glebie (...)”.

Na wernisażu artyści tworzący muzykę związaną z lasem i łowiectwem. Fotograficy przyrody, rzeźbiarze, malarze i tworzący obrazy w szkle. Zbiory obiektów z gabinetów myśliwskich.

Sztuka jako element wystroju gabinetu myśliwskiego. Oprócz misternie wypreparowanych trofeów, oprawionych poroży, medalionów, oręży dzików, wyprawionych skór upolowanej zwierzyny także przedmioty związane ze sztuką, mające wielowiekową tradycję swego powstawanie, przedstawiali je od XVII w. artyści holenderscy i flamandzcy; łowy królewskie, martwą naturę. Grafika, ryciny w różnych technikach, myśliwi w trakcie polowania, pejzaż leśny, grafiki z cyklu „Białowieża” Antoniego Kamieńskiego, autolitografia Leona Wyczółkowskiego: „Dąb”, witraże, metaloplastyka.

Unikalna artystyczna „Mapa lasów polskich z 1938 r.” wydobyta ze zbiorów Nadleśnictwa Bolewice, stylizowana według XVII wiecznych wzorów. Wydrukowana została w 1938 r. na zlecenie Dyrekcji Naczelnej Lasów Państwowych. Oryginał wykonano tuszem i akwarelą w różnych kolorach na papierze o wymiarach 130x100 cm. Autorzy: malarz Eliasz Kanarek i kartograf Tadeusz Lipski. Na mapie zaznaczono ośrodki (około 50) związane z leśnictwem i przemysłem drzewnym, z grafikami przedstawiającymi sceny ścinki, załadunku i transportu drewna.

Patery – ozdobna kolekcja. Heraldyka z elementami myśliwskimi. Tarcza herbowa z godłem herbowym, nałożonym hełmem heraldycznym z koroną herbową i klejnotem herbowym często przedstawiała zwierzynę łowną lub jej atrybuty.

Fauna i flora leśna w ekslibrisach, rysunkach, w malarstwie akwarelowym i wykonanym techniką tempery. Delikatna kreska Andrzeja Kandziory; miedzioryt, sucha igła, cynkoryt, akwatinta i rycina, Stanisław Mrowiński – malarstwo, rzeźba, scenografia, rysunek i grafika i ekslibrysy – małego formatu graficzne znaki własnościowe. Ludwig Misky - drzeworyt, Edward Kuczyński – akwaforta, księgoznaki. Stefan Szkudlarek – malowidła, obrazy i rzeźby o tematyce łowieckiej. Barwne fotografie Grzegorza Gaczyńskiego – Nadleśniczego Nadleśnictwa Bolewice. Dzieła Henryka Leśniaka – wiceprezesa Klubu Kolekcjonera i Kultury Łowieckiej PZŁ Oddz. Gorzów im. Włodzimierza Korsaka – zasłużonego fotografika.

Literatura i prasa łowiecka, kalendarze myśliwskie i leśne, druki ulotne, albumy fotograficzne,

Poza krajobrazem leśnym i polno-leśnym - świat zwierzęcy, zasiedlający różne przynależne mu biotopy, fascynujące swoim naturalnym pięknem, wzbogacającym walory artystyczne krajobrazu. Łasica, jaźwiec, bielik, sowa uszatka, kilkudniowy pasiasty dziczek, dorosłe dziki z ośnieżonymi pyskami, lisica ze zdobyczą w pysku, wilk, ptaki kwiczoły, bażant, puszczyk, dzikie kaczki, bóbr – wszystko piękne, artystyczne, uchwycone w zwierzęcej macierzy… Światy owadów i ptaków. Podglądnięte oczami profesjonalnego leśnika-fotografa. Warte wielokrotnego oglądania…

Kolekcja medalików – medalion kiedyś był symbolem zamożności, bywał elementem ozdoby ciała i ubioru. Medaliki bywały bite w mennicach – poprzez odciśnięcie stempla, i odlewane, kiedyś z cennego złota i srebra, potem z cyny, miedzi i ołowiu, mosiądzu i aluminium. Te małe artefakty, wydobyte ze starych szuflad skrywają w sobie wiele wspomnień, wydarzeń i pokoleniowych przekazów.

Motywy łowieckie w witrażach – kolorowych szklanych kompozycjach. Początki witraży przypisuje się ludom arabskim. Witrażowe prezentacje patronów myśliwskich, motywy związane z heraldyką – jeleniami, porożami, niedźwiedziami, zającami, głuszcami, lisami, trofeami i scenami z polowań.

Myśliwych i miłośników sztuki łączy uważność, dostrzeganie detali dla innych niewidocznych. Łowiectwo, myślistwo miało ogromne, podstawowe dla człowieka, kulturotwórcze znaczenie, nieustający wpływ na literaturę, sztukę, architekturę, tradycję i obyczaje. Wkład kultury leśnej do całokształtu kulturowego dziedzictwa powszechnego, i polskiego jest nieprzeceniony. Tam był nasz dom...

Iwona Wróblak

styczeń 2022