O demokracji – co wiemy?

O kondycji polskiego liberalizmu i społecznie zaangażowanego biznesu w siedzibie Starostwa Powiatowego w Międzyrzeczu rozmawiali, przybyli na zaproszenie Ewy Zdrowowicz-Kulik, Tomasza Jarmolińskiego i Jacka Bełza, znamienici goście:

- Prof. Paweł Leszczyński – historyk, wykładowca PWSZ w Gorzowie Wlkp., doktor habilitowany nauk prawnych, profesor nadzwyczajny i prorektor do spraw nauki w Akademii im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie, Prezes Zarządu Oddziału Gorzowskiego Polskiego Towarzystwa Historycznego i członek Polskiego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego oraz Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego, kierownik Katedry Problemów Bezpieczeństwa Europy Północnej i Środkowowschodniej, członek bądź współpracownik licznych organizacji, instytucji i towarzystw, m.in. członek Rady Fundacji „Serce na Dłoni”, redaktor naczelny „Forum Historyczno-Społecznego”, autor ponad 190 publikacji naukowych, popularnonaukowych i popularnych.

- Sławomir Szenwald - filolog, germanista. Wykładowca Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej i Akademii im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie, Dyrektor Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Z. Herberta w Gorzowie. Tłumacz przysięgły. Autor tłumaczeń wielu publikacji literackich, naukowych i popularnonaukowych. Wielokrotny członek jury m.in. konkursów związanych z kulturą niemiecką. Od 2019 roku jest członkiem Zarządu Fundacji „Serce na Dłoni”.

To drugie z kolei wydarzenie, w cyklu Spotkań z Demokracją w Międzyrzeczu, społeczna inicjatywa Stowarzyszenia „Międzyrzecz Moje Miasto” oraz Nowoczesnej „Koło Międzyrzecz i Skwierzyna”. Wykłady, rozmowy z ciekawymi ludźmi ze świata polityki, kultury. Na plakacie zwiastującym spotkanie hasłowe tematy rozmów: TSUE, Niezawisłość, Prokuratura, Praworządność, Sądy, Unia Europejska…

W sesji – doceniając wagę poruszanych zagadnień - uczestniczyła starościna Powiatu Międzyrzeckiego Agnieszka Olender, która skrótowo mówiła o zakresie działań swojego urzędu, opiece Starostwa nad DPSami (6 placówek), Domem Dziecka w Skwierzynie, międzyrzeckim Szpitalem, szkołami średnimi…, by słuchacze mieli regionalny kontekst puli zagadnień, które będą poruszane. I możliwość ustosunkowania się, ewentualnie pytań.

 Kondycja polskiego socjalliberalizmu. Wstępem do dyskusji o biznesie zaangażowanym społecznie była prezentacja książki o Maxie Bahrze pt. „Społecznik, polityk i przedsiębiorca. Wspomnienia z lat 1848-1926”, wydanej w oparciu o projekt Fundacji Wspierania Integracji Europejskiej „Viadrina”. Publikacja będzie dostępna bezpłatnie dla uczestników spotkania w naszej Bibliotece Publicznej. Max Bahr – wybrany do Konstytuanty właściciel fabryki juty w Niemczech okresu Republiki Weimarskiej, dobrze funkcjonujący w środowisku biznesman, który oprócz działalności produkcyjnej był przykładem społecznej odpowiedzialności biznesu, w postaci własnego wkładu w powstanie funkcyjnych mieszkań dla pracowników, przedszkola dla ich dzieci, przyzakładowego żłobka czy kasy oszczędnościowej udzielającej pożyczki na warunkach lepszych niż oferowane na ówczesnym rynku finansowym w Landsbergu (Gorzowie) na pocz. XX wieku. W myśl socjalliberalnej filozofii, której podstawową rolą, funkcją, jest sprzyjanie polepszaniu warunków prowadzenia działalności gospodarczej, są to obszary relacji społecznych, z których państwo, władcza publiczna, nie może się wycofać...

Zasada liberalna mówi, że to, co nie jest zabronione, jest dozwolone. Gospodarka  i biznes (szczególnie mały) to najważniejsze dźwignie rozwoju gospodarczego, stworzenie im prawnych warunków rozwoju były przyczyną sukcesów ekonomicznych najbogatszych krajów świata. Książka o Maxie Bahrze (zgłoszona do Nagrody „Wawrzynów lubuskich”) zawiera przesłanie etyczne dla młodych przedsiębiorców funkcjonujących w demokracji liberalnej.

Jaki jest stan polskiego (socjal)liberalizmu?  Patrząc historycznie, Akt zaprzysiężenia w 1791 r. przez Sejm Czteroletni  Konstytucji 3 Maja włączył II Rzeczpospolitą do grona państw nowożytnych. Zostały w niej opisane najważniejsze relacje między władzami a społeczeństwem, ustanowiony trójpodział władzy. Jan Deckert (z Bledzewa) ze Stronnictwa Patriotycznego, późniejszy prezydent Warszawy, wielką wagę przykładał do idei samorządowej jako istoty liberalizmu. Czasy zaborów, to ponad wiek naszej historii, nie sprzyjały rozwojowi (polskiej) myśli liberalnej. Mimo to na ziemiach polskich zaboru austriackiego liberalizm był mocno obecny (Lwów i Kraków), świetne są tradycje wielkopolskiej, poznańskiej myśli pozytywistycznej.

Założenia pierwszego najważniejszego Aktu prawnego odrodzonej Polski, Konstytucji Marcowej z 1921 roku, były podobne do obecnie obowiązującej, z 1997 r. Konstytucji RP. Jednak rok 1926 to początek autorytaryzmu i nacjonalizmu, organizacji faszyzujących (ONR), idei obecnie reaktywowanych. Po wojnie partią socjalliberalną było Stronnictwo Demokratyczne zrzeszające rzemiosło, handel, drobną wytwórczość, optujące za powstaniem instytucji Trybunału Konstytucyjnego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Dzisiaj Nowoczesna w Parlamencie Europejskim należy do frakcji Unii Europejskich Demokratów (PO – do Europejskiej Partii Ludowej).

Prof. Leszczyński uważa, że dziedzictwo (też) polskiego liberalizmu związane jest z Reformacją. Specyfika polskiej historii, w której dominującą rolę ekonomiczną i polityczną w XVI wieku miała szlachta, sprawiła, że mieszczaństwo nie miało takiej roli jak w krajach zachodnich - jako nośnik idei liberalnych, w tym pluralizmu religijnego. Przykładem działań prospołecznych jest reformerski kościół Ewangelicko – Metodystyczny w Międzyrzeczu, prowadzący obecnie działalność edukacyjną w aresztach, upamiętniający zabytki np. również żydowskiej kultury lokalnej.

Liberalizm zakłada pokojowe współistnienie wielu tradycji i kultur. Nowe wyzwania stwarza współczesna emigracja turystyczna, zarobkowa – przyjazdy do pracy w Polsce Hindusów, Ukraińców, Białorusinów, Armeńczyków. W Bibliotece Wojewódzkiej w Gorzowie jest Punkt konsultacyjny dla obcokrajowców.

  Rozwój społeczeństwa obywatelskiego jest powiązany z istniejącym zastanym modelem edukacji i poziomem czytelnictwa. Wskaźnik czytelnictwa w Polsce jest jednym z najniższych w Europie… Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa jest programem wsparcia dla samorządu – ma na celu pomoc dla bibliotek w zaopatrzeniu w nowości wydawnicze, w łatwy i równy dostęp do książek. Sprzyjać temu powinna gęsta sieć bibliotek, też atrakcyjność wystroju ich wnętrza zachęcająca do przychodzenia do czytelni bibliotecznej. Przykładem kreowania czytelnictwa są biblioteki skandynawskie, funkcjonujące jako miejsce prywatnych spotkań, rozmów, gdzie – inaczej niż w kawiarni, gdzie nie ma przymusu kupowania czegokolwiek.

Pytanie od jednego z naszych lokalnych przedsiębiorców – o rolę małego biznesu w mniejszych miejscowościach…. Jest ta rola, w kontekście społeczeństwa obywatelskiego, obok organizacji samorządowych, ważna, kluczowa. Społeczna gospodarka rynkowa jest wpisana w Konstytucję RP, tak jak prawo do ochrony zdrowia obywateli. Są w prawie określone zasady partnerstwa prywatno – publicznego, specyfika podziału zadań między szczeblem samorządowym a rządowym, organizacjami społecznymi. Tylko jest jeszcze coś – bardzo ważny - czynnik ludzki… Lokalny. Obok kompetencji - dobra wola, empatia (w wykonywaniu swoich obowiązków przez urzędników), zrozumienie warunków środowiskowych, filozofia szerszego spojrzenia na potrzeby drugiego człowieka czy grupy ludzi…

Informacja społeczeństwa obywatelskiego, ciągła edukacja jest najważniejsza. Jako przykład może służyć niezrozumienie, co znaczy komercjalizm, w odróżnieniu od – prywatyzacji, mylenie czy świadome pijarowe mieszanie tych pojęć…

Obecna ustawa KRRiT daje możliwość manipulowania koncesjami radiowymi i telewizyjnymi. W obecnym stanie monopolu jednej opcji politycznej w TVP w paśmie emisji w wielu regionach w Polsce dominującym, która również nie realizuje misji narodowej za granicą, opcji nie reprezentującej poglądów szerokiego spektrum grup społecznych, jest wskazane stworzenie funduszy misji publicznej, kultury wysokiej, bez monopolu wyznaniowego.

Liberalizm nie jest neutralny politycznie – opowiada się za równością wobec prawa, za państwem prawa i wolnością do informacji...

Iwona Wróblak

luty 2020 r.