Ulica Stoczniowców Gdańskich była częścią cmentarza ewangelickiego

Piotr Buszewski, lokalny pasjonat historii Międzyrzecza – jednego z najstarszych miast w województwie – naniósł na mapę J. Harnischa z 1780 r. współczesny plan miejsca, gdzie obecnie remontowana jest pierwsza część ulicy. Stoczniowców Gdańskich 1970 powstała w latach 70. ubiegłego wieku, wcześniej był tu, przynajmniej na jej części, XVII wieczny cmentarz ewangelicki. Nie ma śladu Stoczniowców Gdańskich na tej najstarszej mapie miasta, ulicy dzisiaj oddzielającej teren parku powstałego w miejscu starego poniemieckiego cmentarza ewangelickiego i Restauracji „Tequila”, kiedyś „Zamkowej” - od Osiedla Centrum. Ulicę tę wybudowano w latach 74-76, podobnie jak „Zamkową”. Napotkano wtedy, przy budowie restauracji, cynkowe trumny żołnierzy niemieckich z I wojny światowej; ta część rozległego niegdyś XVII w. cmentarza jest najmłodsza.

Na mapie – „sklepy dla zmarłych”; miejsca-kwatery pochówków. Trumny umieszczano na głębokości 1,5 metra, od góry wieka to 2 metry ziemi w górę... Do przebudowy Stoczniowców Gdańskich przygotowano studzienki, szalunki, jeden z nich jest już wpuszczony w teren, będą to dość głębokie wykopy.

Na wysokości „Tequili” na drodze natrafiono dotąd na niezbyt liczne szczątki ludzkie, prawdopodobnie cywilnych mieszkańców dawnego Międzyrzecza, i żelazne fragmenty - być może - okuć trumien. Widziałam dzisiaj na hałdzie piasku dobrze zachowaną czaszkę ludzką (na zdjęciu) – która, jest taka opcja, mogła być przywieziona w 1975 r. w czasie budowy ulicy Stoczniowców Gdańskich z piaskiem pochodzącym z Żydowskiej Górki (miejsce, gdzie obecnie stoi Kamień upamiętniający już nieistniejący żydowski cmentarz, wtedy eksploatowany jako źródło piasku i żwiru) - albo czaszka pochodzi jednak z obecnego wykopu.

Czekamy na archeologa z Lubuskiego Urzędu Konserwatorskiego. Teren jest wprawdzie poza tzw. strefą A, gdzie nadzór archeologiczny jest niezbędnie wymagany, ale miejsce to jest historycznie bardzo ciekawe, a prace ziemne przy przebudowie ulicy Stoczniowców Gdańskich stwarzają znakomitą okazję, by poszerzyć naszą wiedzę o historii miasta.

Iwona Wróblak

czerwiec 2024 r.