Kolędy które łączą

Mieszkamy na jednej ziemi - lubuskiej, obok siebie, pięknie – jak swego czasu mówił ks. A. Boniecki – się różnimy, kulturą, spuścizną kulturalną małej, czy dużej, Ojczyzny... Tutaj, w Muzeum im. Alfa Kowalskiego, na grekokatolickich Jasełkach, jesteśmy różnorodni, osobowo, w swoich wspólnotach – ciekawi siebie...

Muzeum w Międzyrzeczu od lat pełni – także – rolę ośrodka, gdzie prezentowana jest kulturowa, dziejowa niejednorodność naszego regionu, taka była, przez setki lat, nasza lokalna historia, zamek z tysiącletnią historią, najpierw tutejszy, polański, gród; teraz, za sprawą pierwszego powojennego dyrektora Muzeum Alfa Kowalskiego, w sali starościńskiej patrzą na nas wizerunki przodków z największej w Polsce kolekcji portretów trumiennych, z fragmentu dziejów, kiedy w dawnej przedrozbiorowej Polsce istniały obok siebie różne tradycje i narodowości, i było to dobre dla wielostronnego rozwoju kraju.

Czas świąteczny, styczniowy. Jak powiedział dyr. Muzeum Andrzej Kirmiel, powinniśmy się, ludzie stąd (z lubuskiego), wzajemnie poznawać, będąc sąsiadami – integrować w regionie. Świątecznym Gościem w Muzeum jest Parafia Greckokatolicka p.w. Cyryla i Metodego, z jej proboszczem ks. Ernestem Sekulskim. Łemkowski, ukraiński Wertep, czyli Jasełka. Czekam na wykład ks. Sekulskiego, pamiętam jego wystąpienia, kiedy obszernie n.p. mówił o pisaniu, i znaczeniu tego Aktu, ikon. Wykładów ksiądz już miał tu kilka, zawsze jestem pod wrażeniem jego tematycznej erudycji, i szanowania słuchacza.

Boże Narodzenie, Opowieść Bożonarodzeniowa – to temat wykładu. Różne daty Wydarzenia – dlaczego są różne? W naszym ciekawskim współczesnym świecie zadaje się pytania, i trzeba mieć dużą wiedzę, a także umieć ją przekazać, by sprostać wyzwaniu pytających. Ojcowie Kościoła, najpierw ci sprzed schizmy, potem rzymskokatoliccy... W jaki sposób myśleli o Dacie Narodzenia Pańskiego? 25. Grudnia czy 6. Stycznia? Skąd się te daty wzięły? Może spadek po pogańskim kulcie Solarnym? Ksiądz, jak sam mówi, nie miałby nic przeciwko temu, był to kiedyś kult powszechny.

Jezus nie ustanowił żadnych Świąt, one już były w ramach starotestamentowego Święta Paschy; pierwsi chrześcijanie świętowali w ramach Szabatu. Historia pisana pierwszych wieków po Chrystusie. Imiona wielkich religijnych myślicieli, biskupów, ich argumentacje. Pamiętny i ważny Sobór Powszechny w Nicei w 325 roku, 14. dzień miesiąca Nisan, dzień wolności, rocznica śmierci Jezusa Chrystusa, celebrowany razem z świętem (przejścia) Paschą, Boże Narodzenie nie oddzielało się od Wielkiej Nocy. Tablice Paschalne. Tradycja żydowska nie przykładała wagi do daty narodzin, lecz – do daty śmierci. Mesjasz miał się narodzić po święcie Paschy, i też zmarł na dzień Paschy, trzydzieści kilka lat później. 21. Marca jest rocznicą stworzenia świata, wtedy Bóg oddziela światło od ciemności, i ten dzień jest najlepszy do przyjęcia (przez Boga) ludzkiego ciała... Orygenes mistrz interpretacji alegorycznej. Księga Ezechiela...

Liczba 6 jest znakiem wejścia w CZAS. Skomplikowana symbolika biblijna... Bazylika Bożego Narodzenia została wzniesiona nad Grotą, gdzie tradycja wskazywała na miejsce Epifanii. Alegoryczny, mistycyzujący sposób postrzegania Jezusa Pana właściwy kościołom wschodnim. Święto chrześcijańskie ma żydowskie korzenie Paschy, filozofii Midraszy, może skłaniające się ku platonizmowi, neoplatonizmowi, gdzie świat Nasz jest odbiciem tego Innego... Rzymskie prawo, potem prawo kanoniczne, miasto Rzym siedziba papieży, Arystoteles, i jego pragmatyzujący, jak byśmy dzisiaj powiedzieli – inny od wschodniego, sposób myślenia... 25. dzień grudnia był w tej tradycji pomniejszym świętem, w Rzymie związanym ze spisem ludności, dokumentem potwierdzonym historycznie, i dniem przesilenia zimowo-wiosennego. Platoński i arystotelesowy, od już z górą tysiąca lat, dwa sposoby filozoficznych ontologicznych dociekań sensu świata... Tak rozmawiamy sobie potem w podziemiach Muzeum z księdzem, przy kubeczku doskonale przyprawionego barszczu z uszkiem - jak zawsze ciekawie...

Łemkowski, ukraińsko-polski dyskurs religijny, kolędowo świąteczny, śpiewny. Melodyka języka ukraińskiego. Słuchamy z zaciekawieniem starych kolęd ukraińskich, ich zaśpiewu... Ksiądz Sekulski przekazuje w Cerkwi, na spotkaniach z młodzieżą, tradycję, śpiewające małe dzieci sprawnie posługują się swoim językiem – bo kultura narodowa to sedno wewnętrznej jakże potrzebnej tożsamości. Tak myślę.

Notuję nazwiska młodych muzykalnych kolędników. Talenty muzyczne, i aktorskie, chociaż nie uczą się śpiewania: Lena Soroka, Nestor Soroka, Hanna Borucka, Oskar Sekulski, Emilia Sekulska, Mateusz Drozd. Kolorowa Gwiazda kręci się na scenie, wyszywane stroje dzieci, Anielica ze skrzydełkami i Śmierć w srebrnej masce z kosą. Kolędy wschodnie. Ksiądz Sekulski zaprasza do śpiewania, w obu językach... „(...)Obudzimy miłość wokół nas/by nikt nie został sam(…)...”

Mocny głos ma pan Piotr Szlachtycz. Dzieci śpiewają pieśni religijne, repertuar mają spory. Rodzinna atmosfera. Łemkini pani Anna Wiśniewska ma swój odziedziczony po babce śpiewnik, zaglądam do książeczki spisanej cyrylicą, dużo ukraińskich pieśni, korzysta z niego na mszach, drugi, starszy, zabytkowy, ma w domu. Krywulka z różnokolorowych szklanych paciorków zdobi jej szyję, i przeguby rąk, to tradycyjne ozdoby łemkowskie, i kolorowa chusta.

Ciekawostki, jak opowieści babci. Choinka w XV wiecznych zapisach symbolizuje Żywe Drzewo z Rajskiego Ogrodu, w domach pamiętano o niej, bywała snopkiem podwieszonym pod sufitem. Zaproszeni jesteśmy na smakowity barszcz z uszkami przygotowany przez organizatorów, i domowe ciasta – do podziemi, w drodze mijamy zabytki naszego Muzeum. Wszystko jest częścią naszej historii – lokalnej, a ona składa się na tę większą... Nie tylko spisaną, także tą w pamięci pokoleń przodków.

Iwona Wróblak

styczeń 2025 r.