Czytanie ogólnopolskie - Stefana Żeromskiego

Międzyrzecka odsłona VII edycji Narodowego Czytania: powieść Stefana Żeromskiego „Przedwiośnie” oraz innych tekstów – z okazji bliskiej już rocznicy Jubileuszu 100.lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości.

Pisarz ten jest ciągle w ścisłym kanonie lektur szkolnych, znajomość jego twórczości („Ludzi bezdomnych” i „Przedwiośnia”) jest oceniana. Stąd być może liczna obecność uczniów naszych szkół, razem z opiekunami, z Liceum Ogólnokształcącego, Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego, Specjalnego Ośrodka Szkolno – Wychowawczego, szkół podstawowych: Nr 1. Nr 2, Nr 3, Nr 6.

.Kotyliony maleńkie w narodowych barwach wpięte są w odświętne bluzeczki, czytać Żeromskiego będą także osoby inne. Przedstawiciele burmistrza Międzyrzecza, Starostwa Powiatowego, Komendy Straży Pożarnej, Policji, 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej. Osoby recytujące amatorsko teksty: Krystyna Całus (z Teatru „A Co Mi Tam”), Wiesława Murawska, Maria Marciniak, Marta Pluskowiak z Dyskusyjnego Klubu Książki, Jan Pomesny, Marzena Wieczorek.

Biblioteka Publiczna, czytelnia, miejsce jest odpowiednie… Tysiące woluminów nas otacza. Jako ilustrację Czytania… pracownicy Biblioteki przygotowali tematyczną wystawę o Stefanie Żeromskim, wiele pozycji książkowych pisarza znajduje się na bibliotecznych półkach, oraz wystawa zabytkowych pism i dokumentów z pobytu na sybirskiej Nieludzkiej Ziemi. Po kilkudziesięciu latach od skończenia szkoły z przyjemnością słucham w wersji „audio” fragmentów „Przedwiośnia”…

Publiczności towarzyszy dagerotypiczne zdjęcia szkolnego „wieszcza”… Celem VII edycji Narodowego Czytania jest promocja czytelnictwa (i realizacja tej wspólnej inicjatywy przez biblioteki różnych szczebli), cel na pewno słuszny. Opiekunowie uczniów starannie przygotowali młodzież do występu – teksty są podzielone na role. Ciekawi mnie, które fragmenty najczęściej są wybierane… Kilka z nich, dłuższych, się powtarza w czytaniach.

 Stefan Żeromski (1864-1925), pisarz bardzo płodny, wsłuchuję się w potoczysty rytm jego prozy. Urodził się w roku wybuchu Powstania Styczniowego, umarł już w wolnej Polsce.

Jego ojciec, podupadły szlachcic, był dzierżawcą folwarków w Kieleckiem. Przyszły pisarz chodził do Kieleckiego Gimnazjum Miejskiego, utrzymywał się z korepetycji, od 1888 r. był guwernerem szlacheckich dzieci. Ożenił się z Oktawią Rodkiewiczową z Radziwiłłowiczów, z którą miał syna Adama. W latach 1892-97 pracował jako zastępca bibliotekarza w Muzeum Narodowym Polskim, potem w Bibliotece Ordynacji Zamoyskich. Od 1904 r. oddał się pracy pisarskiej i działalności społecznej, spożytkowując doświadczenia ubogiej młodości, swoje obserwacje z życia ziemiaństwa i biedoty wiejskiej i kontakty z radykalnymi poglądami Wielkiej Emigracji i ze współczesną myślą socjalistyczną. W 1913 r. ożenił się powtórnie z malarką Anną Zawadzką i wyjechał do Florencji, gdzie przyszła na świat córka Monika. W 1919 r. zamieszkał w oficynie Zamku Królewskiego.

 Żeromski po odzyskaniu niepodległości brał aktywny udział w organizowaniu życia kulturalno-literackiego w Warszawie. Był prezesem Związku Zawodowego Pisarzy Polskich. Uczestniczył w zakładaniu Akademii Literatury, Straży Piśmiennictwa Polskiego, Pen Clubu. W 1925 r. otrzymał po raz pierwszy przyznaną polską państwową nagrodę literacką za zbiór utworów o historii polskiego wybrzeża. W nurcie filozofii romantycznej zakorzeniony jest jego ideał walki niepodległościowej i koncepcja samotnego bohatera, z pozytywizmem łączy go postulat pracy u podstaw wśród ludu i mit solidaryzmu społecznego, pisarski realizm z dawką naturalizmu, czasem drastycznego. 

W 1899 r. ukazała się powieść „Ludzie bezdomni” – zdaniem krytyków -  nowy typ powieści: fragmentarycznej, niejednolitej stylistycznie, o zmiennej narracji, gdzie obok fragmentów realistycznych pojawia się patos, ironia, symbolizm, liryzm, obrazy ekspresjonistyczne i naturalistyczne. Ars poetica Żeromskiego. Bohaterem „Przedwiośnia” (1924) jest Cezary Baryka. Akcja powieści rozpoczyna się w Baku, po śmierci rodziców Baryka jedzie do Polski, miejsca opisywanego mu jako sprawiedliwe i piękne, gdzie podobno są „szklane domy”. W drodze bierze udział w wydarzeniach wojny z 1920 r. – przytoczone są ciekawe reporterskie w formie epizody. Zatrzymuje się w majątku rodziny przyjaciela w Nawłoci – obszerne fragmenty z tej części powieści słuchaliśmy w czasie Czytania. Także dysputy polityczne z ówczesnych salonów warszawskich, dzisiaj już intrygujące chyba tylko dla historyków…

3 godziny słuchania obszernych fragmentów prozy Żeromskiego i innych tekstów z Antologii Niepodległości. M. in. trudna w odbiorze dzisiaj literatura „Ksiąg Narodu i Pielgrzymstwa Polskiego” Adama Mickiewicza. Czytania poprzetykane były wstawkami muzycznymi.  Piękny głos Dominiki Hofman, piosenka Kamili Tomysek, flet Tomka Puki, muzyka filmowa, piosenki powstańcze z 1944 r. Bardzo udane były, moim zdaniem, recytacje Żeromskiego przez naszych mundurowych – policjantów, wojskowych. Większą część Czytania… wypełniły grupowe występy uczniów szkół, w których wysłuchaliśmy także pięknych wierszy Z. Herberta, K.K. Baczyńskiego, fragmentów prozy A. Kamińskiej.

Iwona Wróblak

wrzesień 2018