Jarosław Palicki o Symbolach naszej historii

            Jarosław Palicki jest pracownikiem Biura Edukacji Narodowej w gorzowskiej Delegaturze Instytutu Pamięci Narodowej. Z wykładami gościł już kilka razy w naszym międzyrzeckim Muzeum. Tym razem prelekcja dotyczyła polskich symboli narodowych: godła, flagi i hymnu. Wydarzeniu towarzyszyła wystawa.

            W każdym kraju symbole narodowe otoczone są ogromnym szacunkiem. Orła jako godło ma wiele państw. Na denarze z czasów Bolesława Chrobrego (rok 1000) widnieje wizerunek ptaka. Biały orzeł na czerwonym tle widniał na pieczęci kancelarii królewskiej naszych władców. Herb Rzeczpospolitej Obojga Narodów miał obok wizerunku orła litewski herb Pogoni. Orzeł za czasów Wettinów, kiedy wybierano królów w drodze elekcji, miał na piersi inicjały panującego, godło rodowe. Jest ciekawostką, że od czasów panowania ostatniego naszego władcy funkcjonariusze państwowi noszą polskie godło narodowe na czapce. Król August Poniatowski wprowadził też odznaczenie państwowe Order Virtuti Militari.

Czasy panowania dynastii saksońskiej władającej Warszawą to obok godła polskiego symbol dynastyczny Saksonów. Czarny dwugłowy rosyjski orzeł za czasów istnienia Księstwa Warszawskiego to znak podległości imperialnej Rosji i carowi rosyjskiemu.

Powstanie Listopadowe 1830 r. Wprowadzone zostaje nowe godło – orzeł siedzący na tarczy amazonek. W okresie Powstania Styczniowego 1963 r. godło składa się z trzyczęściowej tarczy, ze św. Michałem archaniołem, najgroźniejszym spośród świętych.

Wiek XX to czasy nowych nadziei na niepodległość. W zaborze austriackim w Galicji powstaje Związek Strzelecki, i orzeł ma literkę „S”. Legiony Piłsudskiego z kolei wyróżniała na czapkach literka „L”, Żołnierze Legionu Pułaskiego (Narodowa Demokracja), walczący po stronie Rosji z Niemcami, mieli w godle literkę „P”.  

Austro-Węgry i Niemcy wydają dekret o odbudowie państwa Polskiego. Rada Regencyjna drukuje na banknotach symbol (autor projektu z 1927 r. - Zygmunt Kamiński) orła białego z koroną, i ten wzór będzie obowiązywał od 1990 r. w III Rzeczpospolitej. Dywizja Piechoty i. T. Kościuszki na godle Polski miała orła białego bez korony – wg projektu Jadwigi Broniewskiej. W czasie II wojny światowej orzeł polski ma różne formy.

Flaga narodowa: jej barwy nawiązywały do kolorów herbu państwowego. Biel symbolizowała niewinność, czerwień – poświęcenie, by obronić to pierwsze. Wzór flagi obowiązuje od 1792 r., barwy te wtedy były wyrazem poparcia dla Konstytucji 3 Maja.

Hymn państwowy (hymn pochwalny) to tradycyjna pieśń patriotyczna, uroczysta, podniosła. Pierwszym hymnem był „Ratuj się Matko Polsko”, i „Bogurodzica” z XV wieku. Autorem słów do „Konfederatów Barskich” z XIX w. był Juliusz Słowacki, pieśń ta była popularna w latach 80. XX w. wśród opozycji antykomunistycznej. Znanym utworem jest „Hymn Szkoły Rycerskiej” (… święta miłości kochanej Ojczyzny…) I. Krasickiego. Obecnie Hymnem Państwowym jest „Mazurek Dąbrowskiego” czyli „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”, który powstał w 1797 r. „Boże coś Polskę” Antoniego Felińskiego śpiewany był pierwotnie dla rosyjskiego cara, potem pieśń zmieniła charakter. Znamy też „Rotę” Marii Konopnickiej (Nie rzucim ziemi…) i Pieśń Legionową (My Pierwsza Brygada…), która od 2005 r. jest oficjalną pieśnią Wojska Polskiego.

Dyrektor Muzeum Andrzej Kirmiel, dziękując za zasługi dla placówki,  wyróżnił Andrzeja Klareckiego tytułem „Honorowy Kustosz”.

Iwona Wróblak

październik 2018