Szare Szeregi – organizacja młodzieżowa czasów wojny

            Dzień Patrona Szkoły. Zaczęto uroczystym apelem i wejściem na plac szkolny Pocztu Sztandarowego, mszą świętą w intencji S.P. nr 2 – z  udziałem Sztandaru, zaproszonych gości z harcerską wartą honorową – Hufiec Międzyrzecki też nosi nazwę „Szarych Szeregów”, i oprawą muzyczną. Po  czym wszystkie klasy udały się na zajęcia programowe. Odbywały się one jednocześnie w sali gimnastycznej Szkoły (klasy „O”) – zabawy ruchowe, w  sali kinowej Międzyrzeckiego Ośrodka Kultury, w Szkole Muzycznej i w Klubie Wojskowym. Uczniowie z klas pierwszych wzięli udział w zuchowym dyktandzie i konkursie „Kraina prawdy – kraina fałszu”, o rok starsi - malowali prace o temacie „Jestem zuchem – będę harcerzem”. W MOK klasy trzecie wystawiły prezentacje piosenek nawiązujących do znanego przeboju „Zakazane piosenki”, w strojach stylizowanych na czasy wojny, z biało - czerwonymi opaskami, w powstańczych hełmach. W auli szkolnej zorganizowano wystawę fotograficzną uczniów „Moja szkoła dawniej i dziś”. Klasy piąte i szóste brały udział w konkursach czytelniczym i recytatorskim, nagrodzeni uczniowie dostali pamiątkowe dyplomy na podsumowującym uroczystość końcowym apelu.

             „Szare Szeregi” to kryptonim działającego w konspiracji od 27.09.1939 r. do 18.01. 1945 r. Związku Harcerstwa Polskiego. W skład Naczelnictwa Szarych Szeregów wchodzili: ksiądz J. Mauersberger - przewodniczący, W. Opęchowska - wiceprzewodnicząca, A. Olbramski - sekretarz generalny, M. Wocalewska - delegatka naczelniczki harcerek, Florian Marciniak - naczelnik harcerzy. Organizacja Harcerek kierowana przez Józefinę Łapińską przyjęła kryptonim „Związek Koniczyn” (od 1943 r. „Bądź Gotów”). Zrzeszała harcerki powyżej 16. roku życia, prowadziła działalność wychowawczą i opiekuńczą, współdziałała z Radą Główną Opiekuńczą i Polskim Czerwonym Krzyżem. Przygotowywała młodzież żeńską do pracy w  służbie sanitarnej i łączności. Harcerki powyżej 18. lat kierowane były do Wojskowej Służby Kobiet i oddziałów Kedywu AK. Pod koniec wojny Organizacja Harcerek liczyła ok. 5 tys. dziewcząt.
            Na czele konspiracyjnej Organizacji Harcerzy stała Komenda Główna („pasieka”), jej ogniwami były: chorągwie ("ule"), hufce ("roje"), drużyny ("rodziny") i zastępy ("pszczoły"). Program Szarych Szeregów ujęto w trzech hasłach: "dziś, jutro, pojutrze" bądź "piątek, sobota, niedziela". Hasło "dziś"  oznaczało okres konspiracji, "jutro" - otwartą walkę zbrojną z okupantem, "pojutrze" - pracę w wolnej Polsce. Odbudowując „Szare Szeregi” w terenie Kwatera Główna przyjęła podział na Polskę centralną (Generalne Gubernatorstwo), zachodnią (ziemie wcielone do Rzeszy), Polskę wschodnią (ziemie wcielone do ZSRR). W Szarych Szeregach obowiązywała ścisła konspiracja. Pomiędzy Organizacją Harcerek i Organizacją Harcerzy istniał kontakt tylko na szczeblu Naczelnictwa.

            Po festiwalu piosenki powstańczej wysłuchaliśmy wykładu dr Przemysława Bartkowiaka z Biblioteki Miejskiej w Zielonej Górze pt. „ Dzieje harcerstwa na Ziemi Lubuskiej w latach 1945 – 79”. Począwszy od postaci założyciela skautingu Roberta Baden – Powella (1857 – 1941), poprzez początki skautingu a potem harcerstwa na ziemiach polskich, przypomnienia osoby Andrzeja Małkowskiego, udział w odzyskaniu niepodległości i czasy II. Wojny światowej, potem okresu konspiracji i udziału (1.08. – 2.10.1944 r.) w Powstaniu Warszawskim, pan Bartkowiak w skrócie nakreślił historię ruchu harcerskiego od 1911 r. ZHP czyli wojenne „Szare Szeregi” realizowały trudne zadania nie tylko walki z okupantem, bo taki był wtedy wymóg czasu, także wychowywały młodzież, starały się ją możliwie ochronić przed ubocznymi skutkami zmilitaryzowania, przygotować do życia w wolnej powojennej Polsce, kształcić w dziedzinach niekoniecznie związanych z wojskowością. Ten nurt myśli pedagogicznej wniósł trwałe wartości do dorobku naukowego dziedziny. Po wojnie w lubuskiem pierwszą organizacją harcerską była założona w 1945 r. drużyna im. „Zawiszy Czarnego”. W 1947 r.  powstał w Międzyrzeczu „Hufiec Harcerski”.

            Historia i jej współczesne odniesienia. W obchodach Dnia Patrona Szkoły brali udział wszyscy uczniowie. Myślę, że celem było możliwie szerokie propagowanie wiedzy o tej organizacji młodzieżowej, której imię nosi prężna organizacja zuchowa i harcerska działająca w Szkole. Także czerpanie wzorców wychowania i kształtowania młodego pokolenia w oparciu o ten autorytet.

Iwona Wróblak

 czerwiec 2013