Po co są Jasełka?...

            Jeżeli ktoś myśli, że już wszystko pokazano w jasełkowych spektaklach, może zostać zaskoczony… Inspiracje starą ludową tradycją mogą być  bardzo bogate…

Cztery zespoły teatralne wystąpiły w Spotkaniach Grup Jasełkowych przedstawien na scenie Międzyrzeckiego Domu Kultury.

            Teatrzyk „Arlekin” ze Specjalnego Ośrodka Szkolno Wychowawczego w Międzyrzeczu. Reżyseria Anna Pielesiak, opracowanie muzyczne Sławomir Filus. Klasyczna forma. Sztuka podzielona jest na sceny.

Maryja i Józef idą do Betlejem. Jest ciemno i zimno – nie tylko z powodu warunków atmosferycznych. Taki jest świat zastany. Na scenie zaimprowizowane ognisko, jako ważny punkt, przy którym przysiadają postacie. Maryja narzeka na świat; kolejne osoby, przywołane na Scenę, nie  wpuszczają wędrowców do ciepłego wnętrza ich domów – symbolicznych Stajenek. Reprezentują różne grupy społeczne, zawody. Są stosunkowo zamożni, byłoby ich stać przyjąć wędrowców, uciekinierów – ale nie chcą tego zrobić. Wpuszcza ich uboga starsza kobieta, niesie ze sobą - wydaje mi się,  że taki jest zamysł autorów – mądrość doświadczenia życiowego (pokoleń…), bardzo szeroko pojęta wartość.

            Sceniczne ognisko. Gości wokół swego ognia tym razem pastuszków. Słyszą niebieskie (w znaczeniu pradawnej, wydaje mi się, przeczuwanej tęsknoty za absolutnym sacrum) śpiewanie. Noc Gwiazdy Betlejemskiej się zbliża. Ofiarowują małemu Jezuskowi bochen chleba i kołacze. Trzej Królowie niosą złote dary. Przedstawienie okraszone jest piękną muzyką na żywo w wykonaniu Sławomira Filusa.

            Wyjść poza klasykę… Zespół Teatralny „O rany Julek” z Zespołu Szkół w Pszczewie w spektaklu „O chłopcu z zapałkami, promyku, grosiku i  nadziei”.  Scenariusz i reżyseria Urszula Skarżyńska, muzyka Dominik Fryza, opracowanie plastyczne Urszula Skarżyńska, Robert Judek.

            Kwintesencja szeregu mądrości, ich syntezy wyniesionej z uważnej lektury bajek ludowych i tradycji jasełkowych. U czoła Sceny siedzi w kucki Chłopiec (Jezus…), bardzo zmarznięty, z zapałkami, które usiłuje sprzedać („J.Ch.Andersen. „Dziewczynka z zapałkami”). Jest jedynym stałym elementem na scenie. Jedynym żywym - obok dominującej dekoracji sceny – Wigilijnego Stołu zastawionego gościńcem, także, w jakiś sposób, żywego sacrum świątecznego, symbolu gościnności i otwartości na sacrum. Wszyscy inni, obiekty sztuki, przemieszczają się. Trybiki machiny społecznej… Chodzą do taktu muzyki, biorą udział w jakimś rytuale. Są znudzeni… Nudzą się wykonując czynności – rozmawiając przez telefon komórkowy, rozprawiając o zapachu wigilijnego karpia. Według np. jednego z dzieci – karp… śmierdzi. Więc dziecko nienawidzi swojej rodziny, matki (nienawidzi spłaszczenia znaczeń Świąt…). Tak jest, bo nie dostanie na Mikołaja prezentu, jak tego oczekiwała – prezent, według niej, nie będzie świąteczny...

Sutanna nie chroni przed sakralną pustością formy. Ksiądz także nie chce kupić zmarzniętych zapałek – od tego, zaopatrzenia gospodarstwa książęcego w  zapałki, jest gosposia księdza… Czy Gosposia ma, zamiast Kapłana, pełnić posługę Miłosierdzia chrześcijańskiego??.

            Nie chce dać miłosierdzia kobieta – w roli babci zafrasowanej zakupem prezentów dla wnuków i rodziny.  – Odejdź chłopcze!! Za plecami Chłopca z zapałkami wisi nad widzami, nad Światem, Panorama obrazu zastawionego produktami wieczerzy wigilijnej, dla niego niedostępnymi. Nie będzie, z  tego Stolu, jadł! Ostatnia scena – filmowa. Chłopiec Idzie. Ku słońcu, ku wschodowi, Drogą, traktem. Myślę, że ku śmierci z wychłodzenia. Wraca do  nas, ale z Aniołem. I przebacza(ją) razem z Nim. Przebacza czarnym postaciom, które mu nie pomogły, nie kupiły symbolicznych zapałek, osobom z winy których zamarzł na śmierć. Pomaga im wstać i zrzucić czarne szaty. Stają się Biali. Jak anioły, który to aspekt jest częścią każdego z nas. Potrzeba tylko doświadczania świata – przez wiele pokoleń i wcieleń. I pomocy osoby, która Nam wybaczy…

            Nie od razu Chłopiec staje się białym Aniołem. Jego (słuszny) gniew sprawia, że objęty jest, u szczycie drogi, przez czarną postać. Przemiana symbolizowana jest - przez strzał z procy białego cherubina…

            Zespół Teatralny w Pszczewie. „Dzisiaj w Betlejem”. Reżyseria Małgorzata Schubert, Katarzyna Wałęsa – Cieślak, muzyka Diminik Fryza, Paulina Staniec, opracowanie plastyczne Małgorzata Schubert, Katarzyna Wałęsa – Cieślak, Urszula Skarżyńska, Robert Judek.

Muzyczne przedstawienie. Przedszkolaki przy cymbałkach, fortepian – gra Paulina Staniec, i chór dzewcząt śpiewający kolędy. Pastuszkowie z góralskimi pieśniami i tańcami przy ognisku – dawność, i ludyczność, tradycji świętowania Bożego za pomocą muzyki i pieśni.

(Muzyka sprawia), że pod Herodem chwieje się tron, a jego Arcykapłan mówi o nowym Królu. (By odkupić) trzeba krwi i ofiary… Pojawiają się (strzegące Dziecka) białe anioły przy Betlejem Dawidowym. Kolęda „Przeczysta Panna porodziła…”). Dary Bogu składają zmęczone wędrówką dzieci (przedszkolaki) i stary człowiek.

            Ostatni spektakl. Gimnazjum św. Floriana w Trzcielu. Bardzo dobre przedstawienie pt. „Lechaim – ( tłumaczeniu z jidisz) żyjmy na zdrowie”. Scenariusz, rezyseria, opracowanie muzyczne i plastyczne Marek Janas. Jasełka z prawdziwego zdarzenia, czyli – skąd się to wzięło… Kultura Jasełkowa, kultywowana przez setki lat, o czym mówi, i dlaczego mówi, co – uniwersalnego, przekazuje…

Kultura żydowska, przebogata – z niej wywodzi się chrześcijaństwo. Obrazki z izby w czasie przygotowań do cotygodniowego sobotniego szabasu – święta religijnego i rodzinnego zarazem. Rodzina: matka i córki, w tradycyjnych strojach, chustkach na głowie, nakrywające do szabasowego stołu (do  którego są (byli) zapraszani też goście. Reminiscencje ze scen, muzyki, znanej kultowej opery „Skrzypek na dachu”… Żydowskie rozmowy z Bogiem, tak  charakterystyczne dla tej religii… Może to Niebo jest za ciasne, i wśród naszych życzeń – nie mamy go na własność… Nie mamy Gwiazd Betlejemskich… Ciągłość kultu monoteistycznego skarbnicą  kultury ludzkości, jej barwną mieniacą się odcieniami historią tęsknoty za absolutem, który – to pewnik, istnieje… bo taki jest Człowiek…, jego boski aspekt…

Skrzypiec tęskny śpiew. Kolumny antyczne, przedstawienia scen znanych z wykopalisk archeologicznych. Postaci historyczne, biblijne na starożytnych mozaikach, malowidłach, scenografia unaoczniajaca nam, skąd się wywodzimy – z całokształtu Kultury, jej antycznych np. odsłon, potem kilku tysięcy lat  kultury ludów semickich, tradycji proroctw – to tylko w naszym regionie geograficznym… Żydowski taniec – w antycznej scenografii domu Heroda. Namiętności ludzkie… Napijmy się Lechaim!! – na zdrowie wszystkim, za pomyślność i co Bóg dał!  Szabasowa noc nad Historią i Tradycją. I dla tych, co  poszli dalej. W nową formę, w Gwiazdę Betlejemską (błazen – postać ciekawa w filozofii i kulturze żydowskiej – zamyślony…), w zmiany, które stworzyły nową religię, zmiany historyczne, postać Nowonarodzonego. Jak będzie odnaleziony w praktycznym myśleniu żydowskim, liczącym 4 tysiące lat??  

            Równolegle odwieczny dylemat – mieć lub być… Rozmowa między diabłem(diablicą) a aniołem, czyli Aspektami… Doradzają Herodowi, temu Człowiekowi Uwikłanemu… Ten pierwszy każe zabijać… Na sumieniu Mamy pełno ran od nie swoich win – słuchamy w scenariuszu. Czy biec donikąd śladem snów? Po nas będzie Ktoś, ale zostaną (dla Nas) rachunki (do zapłacenia…). Człowiek ma wolność – tak mówi religia żydowska, nie musi słuchać diabła… ale wypełniamy proroctwa (!!) – spadek myślowy po antycznych filozofiach. Obecnie – ma miejsce, trwa, ostatni etap historii – w łańcuszku spuścizny następujących po sobie kultur, ich wzajemnych inspiracji, ich nowych aspektów (społecznych), nowych potrzeb człowieka…
Jury w składzie: Agnieszka Czekała st.kustosz do zadań biblioteki powiatowej, Izabela Spławska instruktor teatralny, Anatol Wierzchowski przedstawiciel Regionalnego Centrum Animacji Kultury w Zielonej Górze przyznało tytuł laureata i prawo do udziału w finale wojewódzkim w Teatrze Lubuskim w Zielonej Górze - Zespołowi Teatralnemu z Gimnazjum św. Floriana w Trzcielu. Wyróżnienia otrzymali: Zespół Teatralny „O rany Julek” z Zespołu Szkół w Pszczewie i wyróżnienie honorowe - Teatrzyk „Arlekin” ze Specjalnego Ośrodka Szkolno Wychowawczego w Międzyrzeczu. 

Iwona Wróblak

styczeń 2017