Będzie wystawa i monografia rodziny Zachertów

            Jan Zachert jest w prostej linii potomkiem słynnego międzyrzeckiego kronikarza Johanna Zacherta. W naszym Muzeum razem z dr Marcelim Tureczkiem i prof. Adamem Dobrońskim robili kwerendę do monografii linii Zachertów. W spotkaniu z panem Janem Zachertem uczestniczył Ryszard Patorski.

            Dr historii Marceli Tureczek prezes Stowarzyszenia Regionalistów „Środkowe Nadodrze”, inicjator znanych już nie tylko w naszym regionie sesji historycznych, Ryszard Patorski, regionalista, długoletni konserwator w Muzeum, człowiek, który razem z Alfem Kowalskim tworzył nasze Muzeum, fotograf, żyjąca kronika naszego miasta i regionu, która na pewno doczeka się zapisu, i prof. Adam Dobroński – i moja skromna osoba, skwapliwie notująca przebieg tego niezwykle ciekawego spotkania. I najważniejszy – pan Jan Zachert z żoną, w prostej linii potomek naszego międzyrzeckiego dziejopisa, którego księgi są nieustannie wertowane. Pan Zachert ogromnie dużo wie o swoich przodkach, w rozmowie udostępnia mi cząstkę swojej rozległej wiedzy na temat rodzinnej genealogii.

            Autorem monografii, wraz z zespołem, będzie profesor Adam Dobroński z Uniwersytetu w Białymstoku. Wystawa i monografia będzie dotyczyła linii Zachertów, których korzenie są związane z Międzyrzeczem, Międzychodem, Zgierzem, Kromołowem (obecnie dzielnica Zawiercia), Supraślem a  także San Francisco w USA.

            Nasz gość Jan Andrzej Konstanty Zachert urodził się 20. sierpnia 1938 r. w Warszawie. Od jesieni 1938 r. wraz z mamą Idą Marią mieszkał w  Dworku Zachertów w Supraślu (obecnie siedziba Dyrekcji Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej) i tam pana Jana Zacherta i jego mamę zastało wejście wojsk sowieckich, przed którymi uciekli do drugiego majątku rodowego w Zgierzu. W 1958 r. rozpoczął naukę w Studium Ekonomicznym Handlu WSE w Łodzi, a w latach 1960-1967 studiował na Wydziale Prawa i Administracji UW.

Jan Zachert urodził się w rodzinie potomków angielskiego rodu Sacket. W XVI. w jedna z gałęzi ewangelickiej rodziny Sacketów, od kilku pokoleń zajmującej się wytwarzaniem i handlem suknem, wyemigrowała z Leeds do Polski i osiedliła się w Wielkopolsce w Międzyrzeczu i Międzychodzie. Kolejną siedzibą rodu stał się Zgierz pod Łodzią, a w XIX. w. także Supraśl. Jan Zachert Uchwałą Rady Miejskiej miasta Supraśl z 1991 r. jest jego  Honorowym Obywatelem. Pan Zachert 17 lat spędził w Szwajcarii, dzięki czemu Supraśl nawiązał międzynarodowe kontakty, które trwają do dziś.

W latach 1668 - 1748 Johann Zachert, a potem jego syn Izajasz i wnuk Chrystian, prowadzili kronikę naszego miasta Międzyrzecza. Johann Zachert był  duchownym protestanckim. Przyjechał do Polski uciekając przed prześladowaniami religijnymi w Wielkiej Brytanii. Zachertowie byli członkami Rady Miejskiej w Międzyrzeczu i Międzychodzie.

            Rodzina Zachertów w Polsce tradycyjnie zajmowała się tkactwem, produkcją sukna i jego sprzedażą. Potwierdzają to wpisy do ksiąg miejskich: "Das Burgerbuch von Meseritz": 1650 - Mattheus Zachert sukiennik, 1741 - Gotttlieb Zachert kupiec, 1745 - Paul Benjamin Zachert sukiennik, 1748 - Samuel Fryderyk Zachert farbiarz sukienny, 1777 - Christian Henryk Zachert kupiec, Christian Gottlieb Zachert sukiennik, Johann Zachert kupiec. " Das Burgerbuch von Birnbaum ": 1685 - Jacob Zachert czeladnik tkacki, 1773 - Johann Gottlob Zachert farbiarz sukienny, 1777 - N. Zachert czeladnik, 1805 -  Zachert tkacz.

            W 1799 r. w Międzyrzeczu w rodzinie Chrystiana Henryka i Wilhelminy Jokisch Zachert urodził się Wilhelm Fryderyk Zachert, w 1802 r.  Edward, w 1804 r. Ferdynand, w 1805 r. Gustaw Christian Gottlieb, w 1817 r. Adolf Julian.

Wilhelm Fryderyk Zachert, urodzony w 1799 r. w Międzyrzeczu i tutaj pobierający nauki, jako pierwszy dotarł do Supraśla w 1833 roku. Z małej osady przyklasztornej uczynił to miasto największym ośrodkiem przemysłu włókienniczego w regionie. Gdy Rosja po Powstaniu Listopadowym nałożyła duże cło na eksport wyrobów włókienniczych z Królestwa do Rosji i Chin (zakazała nawet w późniejszym okresie dostawy do Chin wprowadzając jednocześnie ukazem z 1832 r. udogodnienia w osiedlaniu się przemysłowców, tkaczy), Zachertowie, tak jak i inni fabrykanci, majstrowie tkaccy, przenosili produkcję na tereny ówczesnej zachodniej Rosji, do Gubernii Grodzieńskiej Obwodu Białostockiego.

Wilhelm Fryderyk Zachert ulokował swoje zakłady w Supraślu w 10. miejscach, w tym w budynkach klasztornych i pałacu opatów, które po remoncie i  rozbudowie najpierw wydzierżawił, a następnie w 1883 r. kupił. Wcześniej wydzierżawił a następnie nabył tu również 1700 ha lasów i gruntów. Do  Supraśla sprowadził 200. tkaczy z rodzinami karczując teren, wytaczając ulice, budując dla tkaczy charakterystyczne domy.

            O potędze należących do Wilhelma Zacherta zakładów tkackich w Supraślu może świadczyć fakt, że stała się ona szybko drugim co do wielkości producentem sukna dla Rosji prezentującym swoje wyroby na licznych targach i wystawach zarówno w Rosji jak i zagranicą; przykładem jest I. Światowa Wystawa Gospodarcza w Londynie w 1851 r.

            Wilhelm Fryderyk Zachert w okresie do Powstania Listopadowego działając w Zgierzu był przewodniczącym Sesji Ogólnego Zgromadzenia Rady Municypalnej miasta Zgierza, radcą i członkiem Izby Handlowej i Rękodzielniczej Województwa Mazowieckiego, sprawował funkcję marszałka sejmikowego Powiatu Zgierskiego. W 1872 r. został członkiem liczącego 6 osób Warszawskiego Komitetu Przemysłowego. Na początku lat 70. XIX. w.  był też współzałożycielem Banku Handlowego w Łodzi i 2. banków w Wilnie. Ukazem z 1840 r. otrzymał szlachectwo dziedziczne Królestwa Polskiego i  został wpisany do rejestru szlachty guberni warszawskiej. W dniu 4. czerwca 1870 r. za swoją działalność na niwie gospodarczej i społecznej otrzymał tytuł barona imperium rosyjskiego. Miał w tym czasie również tytuł rzeczywistego Radcy Stanu i Radcy Przemysłowego. Za działalność na niwie przemysłowej był odznaczony licznymi medalami i orderami. Wilhelm Fryderyk Zachert umarł w 1885 r. nie pozostawiając potomstwa. Cały majątek przypadł żonie Józefinie, wśród spadkobierców był również jego najmłodszy brat Adolf Julian.

            Jan Fryderyk Zachert, starszy cechu sukienników Warszawy, w 1820 r. na prośbę Stanisława Staszica, Księcia Drucko-Lubeckiego, Rembielińskiego przyjechał do Zgierza celem zbadania możliwości założenia osady fabrycznej sukienników. W 1821 r. brał udział w podpisaniu tzw.  "Umowy Zgierskiej"  regulującej prawa osiedlających się sukienników. W 1822 r. Jan Fryderyk Zachert założył w Zgierzu manufakturę produkcji sukna zatrudniającą 60. tkaczy. Był to pierwszy zakład, fabryka tkacka, na terenie Województwa Mazowieckiego i późniejszego Łódzkiego Okręgu Przemysłowego. Wcześniej w 1818 r. powstały jedynie zakłady Rephana w Kaliszu. W 1825 r. w czasie zwiedzania tworzących się zakładów przemysłowych u Jana Fryderyka Zacherta nocował Stanisław Staszic oraz car Rosji Aleksander I. W 1825 r. do Zgierza przyjechał Wilhelm Fryderyk Zachert syn Chrystiana Henryka i założył zakład włókienniczy zatrudniający (w 1830 r.) 282 pracowników. Zakłady Wilhelma Fryderyka w Zgierzu zaopatrzyły wtedy 2 pułki warszawskich powstańców w sukno mundurowe.

            Jan Fryderyk Zachert i Wilhelm Fryderyk Zachert tworzyli przemysł włókienniczy w Zgierzu i w Supraślu, byli działaczami gospodarczymi i  twórcami przemysłu i bankowości we współczesnym znaczeniu. W latach 90. XVIII. w. do lat 20. XIX. w. Johann Gotthilf Zachert był właścicielem apteki w Międzychodzie. W tej aptece Wilhelm Fryderyk Zachert odbył praktykę w handlu korzenno-winnym. Adolf Julian najmłodszy brat Wilhelma Fryderyka Zacherta do 1860 r. przebywał w Supraślu jako dyrektor w fabryce Wilhelma Fryderyka. W 1861 r. ożenił się z Pauliną Zachert a następnie wyjechał do Sławuty na Wołyniu w majątku księcia Sanguszki.

            W Międzychodzie w 1765 r. urodził się Jan Fryderyk Zachert, który w 1790 r. brał udział w Insurekcji Kościuszkowskiej w Legionach Dąbrowskiego i został wysłany na San Domingo. Po powrocie w 1803 r. ożenił się z Firminą Osynowską żoną poległego w San Domingo kolegi z  Legionów. W 1830 r. w Powstaniu Listopadowym jako porucznik gwardii walczył Michał Ludwik Zachert syn Jana Fryderyka Zacherta. Edmund Zachert był komisarzem na okręg pilicki w Powstaniu Styczniowym. Jego brat Witold był adiutantem Mariana Langiewicza i zginął w bitwie pod  Grochowiskami. Syn Gustawa Chrystiana Gustaw Zachert za udział w Powstaniu Styczniowym i został zesłany do Charkowa, Karol Zachert był ranny w  bitwie pod Małogoszczą.

            Wilhelm Fryderyk Zachert był wielkim synem Międzyrzecza. W rozmowie z dyrektorem Muzeum w Międzyrzeczu pojawiła się możliwość w 2014  r. prezentacji wystawy o rodzinie Zachertów, w połączeniu ze spotkaniem z harcerzami.

Supraśl był ogniwem wspaniałej kultury, polskiej, patriotycznej – otwarty na świat i pielęgnujący tradycję niepodległościową. To stąd, z rodziny supraskiej, z Podlasia, pochodzi Andrzej Małkowski założyciel Harcerstwa Polskiego, ruchu baden – powellowskiego o specyficznym polskim charakterze. Babcią Andrzeja Małkowskiego była Paulina Zachert, bratanica Adolfa. Dziadek Andrzeja Małkowskiego, Adolf Julian Zachert, był bratem założyciela pierwszego supraskiego fabrykanta Wilhelma Fryderyka. Matką Andrzeja Małkowskiego była Helena Zachert, rodzinnie związana z  Supraślem, urodzona w 1868 r., która w 1886 r. wyszła za mąż za Konstantego Małkowskiego, właściciela majątku właściciela majątku Trębki pow. Gostynin. W 1887 r. urodziła się córka Jadwiga, w 1888 r. – Andrzej Małkowski. W przyszłym roku przyjeżdża z Anglii pani Krystyna Małkowska,  wnuczka Andrzeja Małkowskiego. Rok 2014 będzie jednocześnie rokiem kontynuacji obchodów 100.lecia powstania harcerstwa.

            Rok 2014 jest też 180. rocznicą założenia przez Wilhelma Fryderyka Zacherta osady fabrycznej i miasta przemysłowego Supraśla. We wrześniu 2014 r. planuje się tam konferencję naukową o roli rodziny Zachertów w rozwoju przemysłu tkackiego i rozwoju miasta Supraśl.

Mała cząstka wiedzy pana Jana Zacherta o rodzie Zachertów, kronikarzy, przemysłowców, kupców. Twórców i aktorów historii kulturalnej i gospodarczej także naszego regionu. Mamy nadzieję, że przygotowywana publikacja będzie dostępna nam międzyrzeczanom.

Iwona Wróblak
listopad 2013