Droga do wolności – Od nienawiści zachowaj nas, Panie…

            Sala Międzyrzeckiego Ośrodka Kultury wypełniona po brzegi. Lekcja historii w formie spektaklu – musicalu. Bardzo pojemna i efektywna forma przekazu historii. Wciśnięta między gimnazjalną młodzież z ciekawością obserwuję ich reakcje. Z kolejnymi songami okresu stanu wojennego coraz bardziej cichną. Słuchają. W lwiej części już nie szeptają, nie rozmawiają. Patrzą. Sukces nauczycieli i dyrektor Gimnazjum nr 1 Alicji Witter. Fakty historyczne, pieśni, łopocące biało-czerwone flagi. „Od nienawiści zachowaj nas, Panie…”. Mi się łza w oku kręci, jak pewnie wielu, co pamiętają, chociaż może nie do końca wtedy rozumieli.

            Jak można ewolucyjnie przekształcić niereformowalny zdawałoby się ustrój społeczny w normalną gospodarkę rynkową. Wielu jeszcze nie rozumie do tej pory. To co się udało Polakom. To za co nas cenią w świecie. Szanujmy swoich bohaterów. Mamy ich.

            Lekcja historii, klisza kroniki filmowej. Obramowanej zdjęciami – komunikatami. To też do zapamiętania Historii. Generał Wojciech Jaruzelski ogłaszający stan wojenny. 13. grudnia 1981 r. Pamiętny. Dzisiaj mamy też 13. grudnia.

            Lekcja historii powojennej. Kaleka niepodległość. Raczej nowa podległość. Zgliszcza wojenne… Odbudowa i nadzieja. Płonna.

Pani dyrektor we wstępie: Długo walczyliśmy o wolność… To walka nigdy nieukończona. Wolność dzisiaj jest inna, ale to nie znaczy, że nie trzeba o nią walczyć, zabiegać. Po to ten spektakl, dla młodzieży i nie tylko.

            Znać historię, by rozumieć. „Budujemy nowy dom”. Jeszcze jeden nowy dom…Ojczyzna, jakakolwiek by nie była.  Bo jest takie miejsce u zbiegu dróg(…)uczą nas o Nim ci, co na stos…”. Songi w wykonaniu uczniów. Pytam po spektaklu, czy dużo, według nich, dowiedzieli się biorąc udział w przedstawieniu. Dużo.

Polska, do której powrócili po wojnie wygnańcy. Nie taka, jaką wymarzyli, oczekiwali. Nie taka, jaka być powinna. Gdzie jednostka, jak to było powiedziane przez ucznia-lektora, nie znaczyła wiele wobec idei socjalistycznego dzieła.

Daty. 1956, 1968, 1970, 1976. Karty historii. Wyznaczają etapy walki i dojrzewania społeczeństwa. Lata pięćdziesiąte. 1953 r. – śmierć Stalina przyniosła zmiany też i w Polsce. Polski czerwiec 1956 r. Strajki w Zakładach Hipolita Cegielskiego Poznaniu. Poezje ze sceny. Kartki wiersza zbryzgane krwią. Ofiary śmiertelne, kilkaset zatrzymanych, setki procesów politycznych. Gniewne pieśni, które docierają do młodzieży. Za Katyń, Grodno, Wilno i Lwów zapłaci czerwona hołota, Jałty nie chcemy, komunizmu, sierpa i młota. Spontaniczne brawa. Walka przeciw upokorzeniu. To cechuje Polaków, także bardzo młodych.

Lata 60. Protestująca na uczelniach młodzież. Rządzi ekipa Władysława Gomółki. Kaganek prasie. Pogarszająca się sytuacja gospodarcza. „Dziady” zdjęte ze sceny teatralnej. Bezpośrednie relacje uczestników zajść ulicznych, zawsze przejmujące. Niech mówią ludzie, którzy to przeżyli. Na Kronice archiwalne zdjęcia z ulic. 23.marca na Politechnice Warszawskiej zatrzymano ponad 2000 osób, kilka tysięcy relegowano z uczelni.

Nie przestańmy czcić świętości swoich, należy dać im moc i sławę. Miejcie nadzieję i niezłomność, która tkwi w nas jak ziarno w duszy przyszłych bohaterów…  Piękne mądre słowa umiejętnie sączone w młode umysły. Widzę, jak kiełkuje powoli to ziarno, w potencjale słuchania uważnego lekcji historii w formie spektaklu-musicalu na scenie MOK. Mam nadzieję, że zobaczę jeszcze to widowisko powtórzone dla mieszkańców, powinno tak się stać.

1970 r. Podwyżki cen żywności i opału. Stocznia Gdańska. Żądania odsunięcia od władzy ekipy rządzącej. Starcia z Milicją i ZOMO. Użyto gazu łzawiącego i pałek. Użyto broni. Na teren stoczni wjechały czołgi. Janek Wiśniewski padł… Niesiono go na drzwiach. Jak broń, oskarżenie. Piękna sekwencja z zapalonymi zniczami, które niosą ludzie wszystkich zawodów, w geście Solidarności - na przód sceny. Przy zgaszonych światłach – hołd rzeczywistym bohaterom. Wymowny, przemawia do młodzieży i do starszych też. Brawa za pomysł inscenizatorski. Słyszę je z widowni. To się zapamiętuje. Na Pomniku Poległych Stoczniowców jest napis – Nigdy Polak nie będzie strzelał do Polaka. Pieśń mi w uchu brzmi – zachowaj nas Panie, od nienawiści…

Hymn Pietrzaka, kabareciarza – długi łańcuch ludzkich istnień, połączonych myślą prostą, żeby Polska... Hymn śpiewany obok Państwowego. Piękna synteza, literacka. Lapidarna. I rok 1976 r. , wyznaczony pieśnią Jacka Karczmarskiego „Mury”. To wtedy załopotały na scenie flagi narodowe. Biało – czerwona melodia. Łańcuch kołysał się u stóp… Psalm stojących w kolejce – Wojciech Trzciński i Krystyna Prońko w widowisku „Kolęda Nocka” powtórzonym w TV tego dnia – po co w kolejce tej stoisz/po szarość (…) co przyniesiesz do domu/kamienne zwątpienie/bądź jak kamień/stój wytrzymaj/kiedyś te kamienie drgną/i poniosą jak lawina… Znowu teraz są modne i sprzedawane na płytach pieśni ze spektaklu, który został zdjęty z anteny po Stanie Wojennym. To dobrze. Wałęsa na zdjęciu w Kronice na scenie MOK. 31.sierpnia – powstanie NSZZ „Solidarność” , ruchu społecznego, który zmieni nasze losy. Wizyta papieża Jana Pawła II – chroń mnie Panie od pogardy, od nienawiści… O którą tak łatwo w czasach przełomu.

Spierają się historycy, czy rzeczywiście istniała groźba pacyfikacji kraju przez stacjonujące wojska radzieckie. Stan wojenny trwał do 23.07.1983 r., internowano wielu działaczy Solidarności, pacyfikowano zakłady pracy, skazywano ludzi na więzienie. Niepodległość i wolność odzyskaliśmy w 1989 r. To bezpośredni przekaz dla słuchającej młodzieży – ta pieśń; ty to masz szczęście/że w tym momencie/żyć ci przyszło/ w kraju nad Wisłą.

Po spektaklu. Daniel z klasy I a powiedział mi – wzruszyłem się. Natalia z III c – forma spektaklu mi się podobała. W domu słyszałam o tym z opowiadań, ile ludzie musieli przeżyć, o kartkach na żywność. Zmienił się mój stosunek do świata. Jestem dumna, że jestem Polką. Janek z II a jest zadowolony, że brał udział w spektaklu. Adrian z II a dowiedział się wielu szczegółów historycznych. To jego debiut na scenie. Uważa, że doświadczył dzisiaj uczucia patriotyzmu i polskości, szacunku dla naszego kraju.

            Podziękowania za piękne widowisko dla jego autorów: Katarzyny Wagner, Małgorzaty Sztuckiej, A. Wawelskiej i Iwony Skwarnej.

Iwona Wróblak
styczeń 2012