Ziemia
Międzyrzecka w przeszłości - Sesja historyczna
IX z kolei
sesja historyczna w Muzeum, wydarzenie naukowe autorstwa Stowarzyszenia
Historyków „Środkowe Nadodrze” – Marceli Tureczek i Bogusław Mykietów, projekt w tym roku
współfinansowany przez Starostwo Powiatowe.
Bogaty program, 11 wygłoszonych referatów z różnych dziedzin
nauk humanistycznych.
Paweł Stachowiak „Hutnictwo
żelaza na Ziemi Międzyrzeckiej w świetle badań archeologicznych”.
Środowisko geograficzne terenu Ziemi Międzyrzeckiej w promieniu 15 km od
kasztelani sprzyjało wytwarzaniu się rud darniowych. Na pozostałości
starożytnych pieców w kształcie kloców żużla natrafiono w Pszczewie. Odkryto
kamień żarnowy z okresu rzymskiego, piece o konstrukcji kamienno – glinianej
wielokrotnego użytku z IX – XV w. Już wtedy znano technologię produkcji stali
tyglowej w procesie cementowania fragmentów żelaza i z węglem drzewnym pod wpływem
wysokiej temperatury. Znaleziska datuje się na okres wczesnego średniowiecza.
Agnieszka Indycka „ Zarys badań
archeologicznych nad wczesnym średniowieczem na Ziemi Międzyrzeckiej” . Już w 1825 r. w Wysokiej odkryto
grób z epoki brązu. Rozwój badań nastąpił po ostatniej wojnie. W 1952 r.
zbadano osadę i cmentarzysko w Św. Wojciechu, w latach następnych teren
dziedzińca zamkowego, natrafiono na pozostałości średniowiecznego grodziska. W
latach 90. przeprowadzono liczne badania ratownicze. Autorka omówiła stanowiska
archeologiczne. Bardzo interesujące obiekty związane z początkiem naszej
państwowości i procesem chrystianizacji znaleziono w Św. Wojciechu, chociaż nie potwierdziły one
lokalizacji eremu 5. Braci Męczenników Polski. Odkryto tam cmentarz
średniowieczny datowany od IX w. po 1945
r., fundamenty jakiejś starszej świątyni i plebani. Groby wyposażone były w
ozdoby, fragmenty uzbrojenia. W średniowieczu zaczęło kształtować się miasto
lokacyjne, na pozostałościach grodu wybudowano zamek kazimierzowski. W 2003 i
2004 r. w Św. Wojciechu odsłonięto palenisko datowane na najstarszą fazę
wczesnego średniowiecza. Na terenie przeznaczonym pod budowę Parku
Przemysłowego w czasie badań ratowniczych zlokalizowano cmentarzysko
wczesnośredniowieczne.
Paweł Klint „ Powiat międzyrzecki
w XVII w.? Podziały administracyjne Wielkopolski a odrębność lokalnej szlachty.”
Od XIII. do końca XVIII w. w Międzyrzeczu była kasztelania, jedna z 13.
jednostek administracji w województwie wielkopolskim, oprócz kasztelani istniał
urząd starostwa grodowego. Powiat międzyrzecki pojawił się w XVIII w. w ramach
królestwa pruskiego po rozbiorach Polski. Miasto Międzyrzecz było częścią
województwa wielkopolskiego. W zapiskach z 1627 r. są wzmianki o posiadłościach
w powiecie międzyrzeckim, chociaż formalnie powiat nie istniał. Tak zwyczajowo nazywano ziemie w promieniu 25 km
od kasztelani. W czasie wojen szwedzkich ułatwiało to organizowanie pospolitego
ruszenia szlachty, odwoływano się do poczucia lokalnej wspólnoty w imię jej
obrony. Szlachta pochodzenia niemieckiego, śląskiego, magdeburskiego, wyznania
ewangelickiego przyjęła typowe polskie tradycje sarmackie. Ziemie nazywane
powiatem międzyrzeckim zachowały odrębność i specyfikę pogranicza.
Michał Kwaśniewski „ Próba
rekonstrukcji wielkości gospodarstw w Nowosileńskich i Pącheńskich Olędrach w
latach 1743 – 1793”. Podstawą umowy objęcia ziemi pod uprawę przez
osadników z Niderlandów, Czech, Niemiec, potem też z Polski był kontrakt z
gminą. Pod dzierżawę na okres wieczysty przeznaczano tereny do osuszenia i
karczowania. Wielkość gospodarstwa zależała od wykupnego i wynosiła średnio 17
ha (tzw. huba).
Grzegorz Urbanek „Castellum
Rokitno. Czy Rokitno było twierdzą?” Parafia powstała w XII – XIII w.
Na obrazie Matki Boskiej Rokitniańskiej u dołu jest rysunek twierdzy z
basztami. W 1640 r. wybudowano nowy kościół i tam obraz przeniesiono z Bledzewa
w 1670 r., żeby móc udostępniać go większej
ilości wiernych.
Ryszard Patorski „Złotnik,
płatnerz, blacharz – kim byli twórcy repusowanych zespołów trumiennych?”
Portrety trumienne zaczęto celowo gromadzić po wojnie w muzeach w Warszawie, w
Poznaniu, Lesznie, u nas w Międzyrzeczu. Portrety są malowane na blasze cynowej
i miedzianej. Na trumnie znajdował się
portret zmarłego i zespoły trumienne – tablica epitafijna i 8 tablic herbowych
pokazujących koligacje rodzinne. Portrety w kształcie konwiowym były
charakterystyczne dla okolic Lwowa. Sarkofagi wykonywano także z miedzi.
Tablice inskrypcyjne powstawały w warsztatach rzemieślniczych, stosowano różne
techniki, wybijano (repusowano) je ręcznie w jednym płacie blachy, nitowano bordiurę,
być może w zakładzie złotnika, który jako starszy cechu współpracował z dobrym
malarzem, swoim zastępcą. Umiejętności metalurgiczne ceniono wyżej niż kunszt
malarski.
Ewelina Wojdak „Dwie rzeźby z
Brójec w Muzeum Narodowym w Poznaniu – problem identyfikacji, historii i
autorstwa”. Bardzo przejrzysty referat. Barokowe rzeźby z Brójec powstały
najprawdopodobniej w latach 30. XVIII w., wskazuje na to sposób wykonania,
ustawienie postaci, precyzja w przedstawieniu szczegółów anatomicznych, rysów
twarzy, ubioru. Rzeźby zbite są z kilku kawałków drewna lipowego, żłobione z
tyłu w celu zapobieżenia pęknięciom. Części montowane są na kołki i czopy.
Autorami byli rzemieślnicy z Wrocławia. O klasie rzeźbiarza nie tyle świadczył
artyzm, ile umiejętne przetwarzanie wzoru.
Rzeźby pierwotne należały do Paradyża, skąd zostały zakupione.
Maksymilian Frąckowiak „Monety
odkryte pod ramą okienną kościoła pod wezwaniem św. Marcina w Bukowcu”. Ofiara zakładzinowa była znana w kulturze
ludowej i elitarnej, miała dużą moc sprawczą, pełniła funkcje symboliczne i
magiczne, dzisiaj także zwyczajowo zostawia się cenną rzecz w fundamencie nowo
wybudowanego domu.
Robert Michalak „ Linia kolejowa
Rzepin – Sulęcin – Międzyrzecz”.
Ciekawy referat, autor imponuje, tak jak poprzednicy, ogromem swojej wiedzy. W
1842 r. planuje się budowę kolei linii Frankfurt – Poznań. 30 lat później
pojawia się druga linia kolejowa przez Rzepin, w Międzyrzeczu jest to 1885 r., w 1892 r . jest już dworzec kolejowy
z wszystkimi urządzeniami i mostami kolejowymi. Nowa linia komunikacyjna miała
bardzo duże znaczenie dla mieszkańców, zmieniła ich życie i stosunki społeczno
– gospodarcze. Miała kapitalne znaczenie dla rodzącego się przemysłu węglowego.
Lata 30. XX w. to budowa Międzyrzeckiego
Rejonu Umocnionego, w której kluczową rolę spełnia kolej żelazna. Po II. wojnie
zniszczenia w infrastrukturze, niektóre nigdy już nie odtworzone. W 1995 r. po
transformacji ustrojowej kolej wyraźnie przegrywa z transportem samochodowym.
Marceli Tureczek „Początki muzealnictwa
i ochrony zabytków na Ziemi Międzyrzeckiej po II wojnie światowej.” Alf
Kowalski, pierwszy dyrektor w latach 1948 – 80, w ciągu 2 lat powojennych stworzył
Muzeum Ziemi Lubuskiej. Muzealnictwo było pasją tego referenta do spraw kultury.
W 1947 r. w rejestrach Muzeum było 993
pozycji wystawienniczych, mających w większości charakter kultury polskiej.
Zapobiegł kradzieży i wywozowi powojennemu dóbr kultury zastanych na naszym
terenie, starannie ewidencjonował je, zabytki archeologii, obiekty, a zwłaszcza
portrety trumienne. Są czynione
starania, by Muzeum międzyrzeckiemu nadać imię Alfa Kowalskiego.
Katarzyna Kornak, Marceli Tureczek „ Archiwum parafii św. Jana Chrzciciela w Międzyrzeczu z XV – XX wieku.
Problematyka zawartości i metod
porządkowania.” Strych starej plebani ks. M. Walczaka jest fascynującym
miejscem dla historyka. 5 metrów bieżących akt, 20 półek dokumentów z różnorodnymi
dokumentami kościelnymi, teczkami czekającymi na opracowanie. Najstarszy
pergamin ma datę 1641 r.
Andrzej Chmielewski „ Trzy razy od nowa – wspomnienia Henryka
Gołka”. Autor archiwizuje wspomnienia ludzi, którzy przyjechali na
ziemię lubuską w 1945 r. Opowieści przywołują ducha czasów powojennych. Dzieje
rodziny Henryka Gołki. Wkroczenie Niemców, walki o Bledzew w 1945 r.
W dniu sesji dostępna była
książkowa publikacja referatów. Tę bardzo ciekawą pozycję wydawniczą można
wypożyczyć w naszych międzyrzeckich bibliotekach. Gorąco polecam.
Iwona Wróblak
lipiec 2011
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz